|
Turuncgillerden bir meyve. armut seklinde, eksi bir tadi
olan bergamutun kabuklarindaki aroma nefistir. ornegin
earl grey caylarda bergamut kabuklari kullanilmaktadir.
butun turuncgiller gibi anavataninin hindistan ve uzak
dogu oldugu tahmin edilmektedir. ulkemizde ozellikle
receli yapilmaktadair.
*(bergamot
orange / bergamote / bergamot / citrus bergamia)
Ortalama 4 m boyunda bir agac. esas
vatani bati Hindistandir. Yapraklari uzun ve koyu
yesildir. Çicekleri beyaz renkli ve kucuk olup,
meyveleri kure veya armut biciminde, 5-7 cm capinda etli
kismi eksi lezzetli, kabuk kismi limonsarisi renklidir.
eskiden antalya bolgesinde genis capta
yetistirilmekteydi. zamanla bu bolgede bergamot'un
yerini diger turuncgiller aldi. bununla beraber halen
antalya civarinda bu tur az miktarda bulunmakta ve
meyvelerinden recel yapilmaktadir. bergamot esansinin
sanayideki onemi sebebiyle yer yer tekrar yetistirilmeye
baslanmistir.
Türkiyede yetistigi yerler: Antalya
bolgesi.
*Kullanildigi yerler:
Meyve kabuklarindan sikma usulu ile bergamot esansi elde
edilmektedir. Yesilimtrak sari renkli, hos kokulu ve aci
lezzetli bir sividir. Parfumeri (itriyat) sanayinde
kullanilmaktadir. usaresinden kalsiyum sitrat ve sitrik
asit elde edilir. koku vermesi icin bazen caylara da
karistirilir. ayrica cesitli yorelerimizde receli
yapılmaktadır. *Esansindan 1-2 damla fokurdayan
demliginize atin cok guzel koku yapar ve hos icim saglar,
antalya narenciye den ve ya turuncgiller recellerinin
satildigi mekanlardan bergamut esansini bulabilirsiniz
kucuk bir sisedir, parfum gibi bile kullanilabilir
Unutulan bir
ilaç: Bergamot
Bergamot
hakkında bilmemiz gereken iki önemli nokta var.
Birincisi bu ağacın yaprağı, meyvesi ve özellikle de
tohumunun Osmanlı tıbbında önemli bir ilaç olduğu.
İkinci olarak bilmemiz gereken ise bergamot ağacı ve
meyvesinin 16. yüzyılda Avrupa’ya Bergama’dan götürülen
numunelerle tanıtılmış olması ve bu sebeple bu güzel
kokulu narenciyeye İngilizce, Fransızca, Almanca,
İtalyanca ve İspanyolca’da "bergamot” dendiği.
Bergamotun
kullanıldığı yerler ve faydaları
Bugün
dünyada bergamot özellikle güzel kokusu için kullanılır.
Bergamot meyvesinin dış kabuklarının sıkılması ile elde
edilen "bergamot yağı = oleum bergamiae” parfümeri, koku
sanayiinde özellikle kolonya yapımında, ilaç, kozmetik
ve meşrubat sanayiinde kullanılır. Meyvesinin
kabuğundaki esanslı yağın niteliğinden dolayı ticari
amaçla yetiştirilir. Yetiştirildiği başlıca ülkeler
İtalya, Fildişi kıyısı ve Gine’dir. (Türkiye’de Akdeniz
ve Eğe bölgesinde çok az miktarda kalmış, Bergama’da da
yeni yetiştirilmeye başlanmıştır.) Bergamot ağacı ve
özellikle meyvesi Osmanlı tıbbına göre pek çok şekilde
kullanılırdı. Bergamot meyvesi Osmanlıca yazılan tıp
kitaplarında "ağaç kavunu, turunç, narenç” isimleriyle
yer alıyordu. Tıp kitaplarının tedavi kısımlarında
bergamot yani ağaç kavunu olarak; çiçeği, meyvesi, meyve
kabuğu, meyve çekirdeği ile ayrı ayrı ilaç olarak tıbbi
kullanım alanı vardı. Bu bilgileri özetleyecek olursak;
bergamotun güzel kokusunun ilaç olarak kullanılmasıyla
başlayabiliriz. Bergamot çiçeğini ve meyvesini koklamak
salgın hastalıklarda önleyici olarak önemliydi. Bir
yerde çıkan ve hızla yayılan salgın hastalık zamanında
(veba günlerinde) hastalanmamak için meyve ve çiçeği
koklamalıydı. Bergamotun kokusundaki etki salgın
hastalıklarda çok faydalı olup, hastalığın zararlarını
dağıtıp, uzaklaştırırdı. Bu sebepten evlerde
bulundurulması tavsiye ediliyordu. Bergamotun
meyvesinden yapılan macunlar (reçeller) ve şuruplar çok
kullanılıyordu. Bergamotun reçeli veya şurubu yemekleri
hazmettirici olarak mideyi kuvvetlendirici, karın
ağrılarını teskin edici, mide bulantılarını giderici,
sindirime yardımcı etkili idi. Tıp kitaplarında bu
şurupların nasıl hazırlanması gerektiği anlatılır.
Bergamot ağacının yaprağını çiğnemek, ağızdaki
istenmeyen kokuları giderici etkisinden dolayı çok
kullanılıyordu. Bu etkisi bütün tıp kitaplarında tavsiye
edilir. |
